VĂN HÓA DOANH NGHIỆP LÀ GÌ?

Văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm của doanh nghiệp. Hay nói một cách cụ thể hơn, văn hóa doanh nghiệp chính là cách nghĩ, cách sống và cách làm việc của từng con người trong doanh nghiệp đó.

Có thể hiểu, văn hóa doanh nghiệp là tập hợp các giá trị, niềm tin, hành vi, thái độ, chuẩn mực và cách hành xử chung của mọi thành viên trong một tổ chức doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp bắt nguồn từ các mục tiêu, chiến lược, cấu trúc và cách tiếp cận của tổ chức đối với nhân viên, khách hàng, đối tác, cộng đồng.

Đối thủ cạnh tranh có thể sao chép những điểm nổi bật hoặc tiên phong của doanh nghiệp, như chiến lược, sản phẩm, hệ thống, duy chỉ có một thứ họ không thể, đó chính là văn hóa doanh nghiệp. Đây được xem là lợi thế cạnh tranh, mang lại sự phát triển bền vững cho tổ chức.

Nói tóm lại, văn hóa doanh nghiệp mang tính chất độc đáo, phản ánh bản sắc và cách thức hoạt động của mỗi tổ chức.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA VĂN HÓA DOANH NGHIỆP QUAN TRỌNG NHƯ THẾ NÀO?

Peter Ferdinand Drucker - cha đẻ của ngành Quản trị kinh doanh hiện đại đã từng nói: "Culture eats strategy for breakfast" nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp. Nó hàm ý rằng dù chiến lược có hoàn hảo đến đâu, nó sẽ không thành công nếu đội ngũ không chia sẻ cùng một văn hóa, giá trị và cách làm việc. Văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ sẽ vượt qua các kế hoạch chiến lược yếu kém, thúc đẩy sự hợp tác, sáng tạo và sự gắn kết của nhân viên, từ đó dẫn đến thành công bền vững. Drucker đã ngụ ý rằng văn hóa là yếu tố cốt lõi, quyết định sự thành bại của mọi chiến lược.

Văn hóa doanh nghiệp được xem là lợi thế cạnh tranh hàng đầu, mang lại thành công bền vững cho tổ chức. Trong kinh doanh, các đối thủ có thể dễ dàng sao chép các yếu tố vật chất hoặc công nghệ như chiến lược sản phẩm, hệ thống vận hành, hoặc mô hình kinh doanh. Tuy nhiên, văn hóa doanh nghiệp là độc nhất và không thể sao chép.

AI LÀ NGƯỜI QUYẾT ĐỊNH SỰ HÌNH THÀNH VÀ DẪN DẮT VĂN HÓA DOANH NGHIỆP THÀNH CÔNG?

Văn hóa doanh nghiệp luôn bắt nguồn từ người sáng lập hoặc lãnh đạo cấp cao, những người có hành động và quyết định định hình bản sắc ban đầu của tổ chức. Lãnh đạo không thể chỉ truyền đạt chiến lược; họ phải gương mẫu và truyền cảm hứng. Nếu lãnh đạo không gắn kết hoặc thiếu vai trò dẫn dắt rõ ràng về giá trị cốt lõi và mục tiêu, niềm tin và cam kết từ nhân viên sẽ giảm sút. Nhân viên sẽ đi theo những gì họ thấy lãnh đạo làm, chứ không phải những gì họ được nghe.  

Chính vì vậy, Quản trị Bằng Văn hóa (Management By Culture - MBC) đang trở thành một phương pháp quản lý có chủ đích, biến văn hóa doanh nghiệp thành vũ khí chiến lược để cải thiện năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, việc cố gắng áp đặt văn hóa từ trên xuống (top-down culture management) dễ tạo ra sự giả tạo, khiến nhân viên mỉa mai và đóng kịch để đáp ứng yêu cầu văn hóa mà không có sự cam kết thực sự. Văn hóa phải được nuôi dưỡng thông qua hành vi nhất quán của lãnh đạo và nhúng vào các sáng kiến chiến lược để đạt được sự đồng thuận và cam kết cảm xúc.

VĂN HÓA DOANH NGHIỆP VÀ CƠ CHẾ ĐỔI MỚI - PHÂN TÍCH LOẠI HÌNH VĂN HÓA

Các loại hình văn hóa khác nhau có vai trò khác nhau trong việc hỗ trợ các chiến lược cụ thể.

• Văn hóa Sáng tạo (Adhocracy culture): Loại hình này tập trung vào đổi mới, linh hoạt và chấp nhận rủi ro, thường thấy ở các công ty công nghệ và startup. Nó tạo ra môi trường tự do để thử nghiệm và sáng tạo , hỗ trợ trực tiếp các chiến lược phát triển sản phẩm đột phá.

• Văn hóa Học tập (Learning culture): Đây là yếu tố cần thiết cho sự phát triển và mở rộng quy mô bền vững. Văn hóa này đòi hỏi lãnh đạo phải là người không ngừng đổi mới, học tập để nhân viên noi theo, từ đó giúp tổ chức nhanh chóng tiếp thu và thích nghi với những thay đổi công nghệ và thị trường.

Bên cạnh đó, văn hóa hướng tới con người như Văn hóa Gia tộc (Clan culture) hoặc Caring culture , tập trung vào hợp tác, gắn kết và tạo môi trường làm việc hạnh phúc, mang lại lợi thế kinh tế đáng kể. Khi nhân viên cảm thấy thân thuộc, được tin tưởng và được coi là tài sản , sự cam kết và giữ chân nhân tài sẽ cao, từ đó trực tiếp giảm thiểu chi phí tuyển dụng và đào tạo, biến việc đầu tư vào văn hóa chăm sóc thành một chiến lược tài chính thông minh.

CÁC BƯỚC XÂY DỰNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP HIỆU QUẢ

Bước 1: Đánh giá hiện trạng văn hóa

Khi xây dựng văn hóa doanh nghiệp, cần đánh giá xem văn hóa hiện tại của doanh nghiệp là gì, đang ở đâu và có biểu hiện nào. Khi doanh nghiệp xuất hiện nhiều dấu hiệu tiêu cực, khi đó cần đưa ra những phương án cải thiện ngay để tránh tạo ra một môi trường làm việc độc hại.

Dấu hiệu của văn hóa doanh nghiệp độc hại có thể bao gồm:

• Nội bộ không có sự gắn kết: Một môi trường mà ở đó, bầu không khí làm việc lúc nào cũng căng thẳng, nặng nề, ai làm việc nấy, đây được xem là môi trường làm việc không tích cực, không phát triển, không thể duy trì lâu dài.

• Ý thức kém: Nhân viên không có tính chủ động, tự giác trong công việc, tác phong chậm chạp, thường xuyên đi muộn về sớm, kỷ luật kém sẽ tạo ra một văn hóa chây ì, lười nhác, dễ rơi vào khủng hoảng.

• Tuyển dụng nhân sự liên tục: Yếu kém trong công tác quản lý của nhân sự khiến nhân viên cảm thấy không hài lòng, không có động lực làm việc và không muốn gắn bó lâu dài với tổ chức.

• Có nhiều cuộc họp kéo dài, các biện pháp kỷ luật để răn đe nhưng lại không có hoặc có rất ít sự công nhận, khen thưởng thành tích của nhân viên.

• Không có nhiều sự tương tác giữa sếp và nhân viên, đội ngũ nhân viên có thể né tránh sếp, tránh không muốn đến gần hoặc đi chung với sếp,...

• Nhân viên im lặng trong suốt cuộc họp, không dám đưa ra những ý tưởng mới lạ, độc đáo nhưng sau cuộc họp lại hí hửng bàn tán, trò chuyện ngoài lề.

Bước 2: Xác định yếu tố xây dựng và định hướng văn hóa mục tiêu

Hãy đưa ra những kỳ vọng về văn hóa doanh nghiệp, nghĩ thật kỹ về những điều mà doanh nghiệp muốn xây dựng, bắt đầu từ những thế mạnh và điểm riêng của tổ chức. Khi văn hóa được hình thành trên những sức mạnh có sẵn, nhà lãnh đạo sẽ biết mình nên làm gì, làm như thế nào để mang lại mọi thứ tốt nhất.

Giá trị cốt lõi cần được xác định để xây dựng văn hóa doanh nghiệp, điều này chỉ nên là những thứ thực sự giá trị, được coi trọng ở doanh nghiệp. Khi xác định giá trị cốt lõi, doanh nghiệp cần trả lời câu hỏi:

• Tầm nhìn, sứ mệnh, mục tiêu và chiến lược dài hạn của doanh nghiệp là gì?

• Muốn được công chúng nhìn nhận về doanh nghiệp như thế nào?

• Mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp có đang phù hợp với giá trị cá nhân của đội ngũ nhân viên hay không?

• Mục tiêu văn hóa mà doanh nghiệp hướng đến là gì, chẳng hạn như đội ngũ đoàn kết, môi trường năng động, sáng tạo, thành tích của nhân viên được công nhận,...

Bước 3: Xây dựng và truyền thông giá trị cốt lõi cho tổ chức

Văn hóa doanh nghiệp chỉ được hình thành khi được toàn thể nhân viên đồng thuận và hiểu rõ về những lợi ích mà nó mang lại. Chính vì vậy, khi xác định được một văn hóa lý tưởng cho tổ chức, hãy truyền đạt và diễn giải cặn kẽ cho toàn thể đội ngũ nhân viên, để họ cùng hiểu và tuân thủ theo.

Kế hoạch hành động của doanh nghiệp phải bao gồm các thời gian, điểm mốc, mục tiêu, nhiệm vụ và trách nhiệm cụ thể. Điều gì nên được ưu tiên? Đâu là chỗ cần được tập trung nỗ lực? Cần những nguồn lực nào? Thời hạn hoàn thành là bao lâu? Ai chịu trách nhiệm cho mỗi nhiệm vụ cụ thể?

Bước 4: Đồng hành triển khai & Đo lường hiệu quả

Chúng tôi không chỉ tư vấn mà còn hỗ trợ triển khai thực tế, theo dõi và đo lường định kỳ để đảm bảo văn hóa sống trong từng hành động.

Khi đã có những giá trị cốt lõi và truyền đạt, giải thích cặn kẽ cho nhân viên, các nhà lãnh đạo cần bắt tay vào thực hiện và triển khai với các hoạt động như sau:

• Xây dựng đội ngũ phụ trách văn hóa doanh nghiệp, thường là phòng ban Nhân sự trong công ty, nhà lãnh đạo cũng cần theo dõi, giám sát sát sao.

• Khuyến khích, tạo động lực, thúc đẩy cho toàn thể nhân viên thực hiện và hưởng ứng tích cực văn hóa của doanh nghiệp.

• Phát triển và duy trì văn hóa bằng các hoạt động nội bộ, đào tạo, khen thưởng, teambuilding,...

Văn hóa doanh nghiệp phải được đo lường sau một khoảng thời gian triển khai. Điều này giúp kịp thời phát hiện, xử lý rủi ro trước khi chúng ảnh hưởng đến việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Để đo lường hiệu quả, doanh nghiệp cần đưa ra hệ thống câu hỏi, tiêu chí để làm tiền đề cho sự đánh giá đó.